Stosunek pracy dotyczy wyłącznie pracowników, którzy wykonują swoją pracę na podstawie umowy o pracę. Najprościej rzecz ujmując, jest to pojęcie, które oznacza prawną więź pracownika z pracodawcą. Zgodnie z nią pracownik zobowiązuje się świadczyć pracę w miejscu i czasie określonym przez pracodawcę, który za tę pracę wypłaci wynagrodzenie.
Świadczenie pracy możliwe jest tylko w sytuacji, gdy istnieje zatrudnienie. Praca świadczone może być na podstawie umowy o pracę (wtedy to zachodzi stosunek pracy) albo umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie lub umowy o dzieło).
Co oznacza stosunek pracy?
Prawna definicja stosunku pracy zakłada, że pracownik musi wykonywać pracę na rzecz pracodawcy w miejscu i czasie, które ten mu wyznaczył. Praca musi być wykonywana pod kierownictwem. Pracodawca natomiast w ramach stosunku pracy zobowiązuje się wypłacić wynagrodzenie.
Cechami stosunku pracy jest więc:
- fakt osobistego wykonywania pracy przez pracownika;
- to, że pracownik działa pod kierownictwem pracodawcy;
- praca wykonywana jest w określonym miejscu i czasie;
- praca za wynagrodzeniem.
Stosunek pracy zakłada więc, że praca musi być wykonywana osobiście przez pracownika. Nie jest możliwe zlecenie jej innym osobom (jak to może być w umowach cywilnoprawnych)
Stosunek pracy ma też taką cechę, że jest odpłatny. Praca taka musi zostać wynagrodzona. Zgodnie z prawem wynagrodzenie musi być godziwe i odpowiadać wkładowi wniesionemu przez pracownika w powierzone zadania przy założeniu, że wynagrodzenie nie może wynosić mniej niż pensja minimalna, która ogłaszana jest na dany rok. Pracownik nie może zrzec się takiego wynagrodzenia.
Ryzyko pracodawcy
Ze stosunkiem pracy związane jest to, że praca wykonywana jest pod kierownictwem pracodawcy. To wszystko powoduje, że całe ryzyko ponosi właśnie pracodawca. Pracownik musi starannie wykonywać pracę, ale za wszelkie niedociągnięcia zawsze odpowiada pracodawca. Wyłącznie pracodawca jest odpowiedzialny za to, jakich pracowników zatrudnia.
Staranność pracy
W przypadku umów cywilnoprawnych, zleceniobiorca odpowiada w całości za efekt końcowy. Jeśli mowa o pracowniku związanym stosunkiem pracy, to nie jest on odpowiedzialny za efekty pracy. Jedyne co musi zrobić to dołożyć starania do powierzonych obowiązków.
Stosunek pracy nawiązywany jest w momencie podpisania umowy o pracę. Dochodzi do tego, gdy obie strony ustaliły warunki pracy i płacy. W sytuacji, gdy umowa o pracę nie została sporządzona na piśmie, pracodawca musi najpóźniej w dniu, w którym pracownik zaczyna świadczyć pracę, potwierdzić mu ustalenia co warunków umowy.
Chociaż prawo zakłada swobodę zawierania umów, to należy pamiętać, że ustalenia związane z umową o pracę nie mogą być mniej korzystne od tego, co zakłada prawo pracy. Jeśli tak się zdarzy, że nie będą one wypełniały obowiązków nałożonych przez prawo pracy, uznaje się je za nieważne.
Obowiązki pracodawcy
Stosunek pracy nakłada na pracodawcę obowiązek wynagradzania pracownika, a także prowadzenia jego akt osobowych. Jeżeli takiego obowiązku nie dopełni lub jeśli akta nie są przechowywane starannie, to pracodawcy grozi kara grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.
