Informacji o stanie szkolnictwa wyższego w Polsce, kierunkach rozwoju i sytuacji absolwentów na rynku pracy udzielił Andrzej Kurkiewicz, zastępca dyrektora Departamentu Strategii w Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. - Jak liczbowo/ procentowo wygląda sytuacja absolwentów szkół średnich, którzy decydują się na studia wyższe? Jaką tendencje możemy zaobserwować na przestrzeni lat, jakie są prognozy na przyszłość?
- Szacuje się, że obecnie 60 proc. rocznika absolwentów szkół średnich od razu wchodzi do systemu szkolnictwa wyższego. Generalnie od początku lat 90 obserwujemy stały trend wzrostu zainteresowania podnoszeniem poziomu wiedzy wśród młodych osób. Dokumenty europejskie, takie jak Strategia Europa 2020 zachęcają państwa UE do podnoszenia liczby osób posiadających wyższe wykształcenie, co przyczynia się do ogólnego zwiększenia potencjału rozwoju gospodarki i społeczeństwa.
- Polskie uniwersytety wciąż zajmują słabe pozycje w światowych rankingach. Czym to jest to Pańskim zdaniem spowodowane? Czy ministerstwo planuje jakieś działania w celu polepszenia tej sytuacji?
- Najważniejszym zadaniem stojącym przed polskimi uczelniami jest dziś podniesienie ich poziomu tak, by dorównywały najlepszym światowym ośrodkom. Uczelnie wciąż poprawiają jakość dydaktyki i badania. Ważne by były bliżej studenta, bliżej gospodarki. Kluczowe są zmiany, które sprawią, że z dużej liczby polskich uczelni wyłonią się ośrodki najwybitniejsze, gromadzące najlepszych naukowców. Dodatkowo wdrażane właśnie projakościowe finansowanie uczelni musi zależeć od ich faktycznego poziomu i wymiernych osiągnięć. Reforma szkolnictwa wyższego wprowadziła wiele mechanizmów prorozwojowych i projakościowych. To jednak w dużej mierze od samych uczelni i kadry zależy, w jakim stopniu nowe możliwości zostaną wykorzystane i pomogą w modernizacji naszego szkolnictwa wyższego.
- Którą z polskich uczelni uważa Pan za ,,lidera przyszłości"?
- W Polsce krystalizuje się grupa uczelni, które wyrastają na liderów, choć musimy na to zjawisko popatrzeć wieloaspektowo. Trudno tu jednoznacznie wskazać jedną, dwie uczelnie, raczej w zależności od obszaru wiedzy w której działają od specyficznie realizowanych projektów. Generalnie polskie uczelnie stają w szranki na polu międzynarodowym i coraz częściej odnoszą sukcesy.
- Dlaczego Polska tak usilnie inwestuje w państwowe uniwersytety, podczas gdy w innych państwach taka tendencja nie istnieje?
- Polska inwestuje w cały system szkolnictwa wyższego, a w szczególności w uczelnie "dobre", które pragną się rozwijać. Istotne znaczenie ma też ogromny strumień finansowy, który w ostatnich 4 latach napłynął do wszystkich uczelni publicznych i niepublicznych, były to środki przeznaczone na inwestycje, ale też na projekty 'miękkie". Kilkanaście miliardów złotych trafiło do najbardziej aktywnych jednostek, wzmacniając warunki i jakość kształcenia.
- Zatrważające dane statystyczne mówiące o liczbie absolwentów nie mogących znaleźć pracy biją na alarm. Jakie inicjatywy są podejmowane, bądź planowane, aby bardziej przystosować studentów do pracy, zwiększyć ich szanse na rynku pracy?
- Od kilku lat coraz poważniejszy problem stanowi wysokie bezrobocie wśród absolwentów uczelni. Niektóre z nich w niewystarczającym stopniu dostosowują swoje programy do zapotrzebowania rynku oraz nie przygotowują studentów do konkurencji i wyzwań czekających ich po zakończeniu studiów. Aby temu zapobiec, na uczelnie nałożony został obowiązek monitorowania zawodowych losów swoich absolwentów, realizowany na przykład przez Biura Karier. Na chwilę obecną uczelnie kontynuują prace związane z opracowaniem takiego system monitorowania, choć część z nich zadanie to zdążyła już zrealizować. Obowiązek monitorowania przez uczelnie karier zawodowych swoich absolwentów jest również jednym z istotnych warunków jakie uczelnia musi spełnić, aby prowadzić dany kierunek studiów, Także wewnętrzny system zapewnienia jakości, odnoszący się do wszystkich etapów i aspektów procesu dydaktycznego, uwzględniać powinien wnioski z monitorowania kariery zawodowej absolwentów uczelni. Szkoły zyskają możliwość kształcenia studentów przy
udziale pracodawcy bądź na jego zamówienie. Do tworzenia programów studiów o profilu praktycznym będą mogły zostać włączone osoby reprezentujące organizacje społeczne, gospodarcze i publiczne. Wprowadzony został także obowiązek monitorowania losów zawodowych absolwentów, co pomoże w dostosowaniu oferty kształcenia do rynku pracy. Powołany został także Rzecznik Praw Absolwenta, który pracować będzie nad zmniejszaniem barier w dostępie do pracy zawodowej.
Poprawie jakości kształcenia, a także dostosowaniu kształcenia do potrzeb rynku pracy i rozwijającej się gospodarki służyć będzie związana ściśle z wprowadzeniem Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego zmiana opisu procesu kształcenia zorientowana obecnie na efekty kształcenia. Będą one określone w kategoriach wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych zdobywanych w procesie kształcenia. Kompetencje społeczne obejmują niezbędne w pracy zawodowej, między innymi takie jak umiejętność pracy w zespole, kreatywność czy przedsiębiorczość. W tym zakresie uczelnie zobowiązane są do dostosowania programów kształcenia na prowadzonych kierunkach studiów do efektów kształcenia zgodnych z Krajowymi Ramami Kwalifikacji.
- Jakie kroki są podejmowane w celu promocji Polski jako Centrum edukacji dla studentów? Jak wygląda kwestia stypendiów dla zagranicznych studentów, w jaki sposób są zachęcani do studiowania w Polsce?
- Zbliżający się niż demograficzny sprawia, że coraz więcej szkół wyższych poszukuje kandydatów na studia poza granicami kraju. Aby nawiązać skuteczną rywalizację z zagranicznymi uczelniami, MNiSW podejmuje działania wspierające polskie uczelnie w tym zakresie. Ministerstwo prowadzi prace nad przygotowaniem kompleksowego systemu identyfikacji wizualnej promocji polskiego szkolnictwa wyższego. Aktywnie zaczynamy współpracować z uczelniami w zakresie prowadzenia działań promocyjnych. Szukamy też studentów poza Polską. Warto w tym miejscu wspomnieć o systemie stypendialnym dla kandydatów z byłych państw radzieckich czy nasileniu kampanii promocyjnej na rynkach azjatyckich, które w najbliższych latach będą generować największą liczbę potencjalnych kandydatów na studia w skali międzynarodowej.