"Mój przełożony każe mi wykonywać pracę w weekendy. Powiedział również, powołując się na nowy Kodeks pracy, że jeżeli odmówię, będzie mógł mnie zwolnić. Czy tak jest faktycznie?" Odpowiada Magdalena Aksamit-Królewicz, Kancelaria Prawna ARKANA
Odpowiedź na powyższe pytanie jest uzależniona od wielu czynników. Przede wszystkim należy rozróżnić pracę w "weekendy" na pracę w soboty oraz niedziele. Istotne jest także czy praca w weekendy, o której mowa stanowi pracę w godzinach nadliczbowych, czy mieści się w normach czasu pracy. Należy także ustalić w jakim systemie czasu pracy pracuje pracownik.
Istnieje bowiem tzw. ,,system pracy weekendowej", w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W takim systemie niewątpliwie pracodawca może wymagać od pracownika pracy w weekendy, jednak taki system czasu pracy może być zastosowany tylko na pisemny wniosek pracownika. Innymi systemami, w których dopuszczalna jest praca w niedziele będzie np. system pracy w ruchu ciągłym lub system pracy zmianowej.
Poza ww. wypadkami kodeks pracy dopuszcza pracę w niedzielę jeszcze w kilku wskazanych przypadkach. Bowiem niedziela jest dniem ustawowo wolnym od pracy, a praca w tym dniu jest dozwolona tylko w przypadkach wyjątkowych. Wśród tych przypadków art. 151 [10] kodeksu pracy wymienia m.in. konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, pracę przy niezbędnych remontach, w transporcie i w komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w rolnictwie i hodowli, przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności.
Natomiast w stosunku do soboty ustawodawca nie przewidział żadnych szczególnych uregulowań, dlatego jest ona dniem pracy takim jak każdy inny. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, aby rozkład czasu pracy ustalony był w ten sposób, że pracownik świadczy pracę np. z od wtorku do soboty.
Jeśli jednak pracownik, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy, pracuje od poniedziałku do piątku, a dodatkowo pracodawca wymaga od niego pracy w sobotę, która jest jego dniem wolnym, przysługuje mu w zamian, na podstawie art. 151 [3] k.p., inny dzień wolny od pracy. Musi być on udzielony do końca okresu rozliczeniowego w terminie uzgodnionym z pracownikiem.
Zgodnie z nowymi przepisami kodeksu pracy, obowiązującymi od 23 sierpnia 2013 roku, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony maksymalnie do 12 miesięcy. Oznacza to, że przez pewien okres pracodawca może polecić pracownikowi pracę w nadgodzinach - np. w soboty, a wolne dni w zamian będzie mógł ,,oddać" dopiero w ciągu 12 miesięcy. Być może na te zmiany w kodeksie pracy powoływał się pracodawca.
Warto pamiętać, że pracodawca może zobowiązać pracownika do pracy w jego dniu wolnym od pracy tylko w przypadku zaistnienia przesłanek wymienionych w art. 151 § 1 k.p., tj. prowadzenie akcji ratowniczej, usuwanie awarii, szczególne potrzeby pracodawcy. Podsumowując, pracodawca ma prawo zobowiązać pracownika do pracy w sobotę ustalając mu rozkład czasu pracy w ten sposób, że sobota będzie jego zwykłym dniem pracy lub zobowiązując go do pracy w godzinach nadliczbowych w tym dniu, pod warunkiem przestrzegania przepisów dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych. Dotyczy to jednak wyłącznie pracy w sobotę, gdyż niedziela jest dniem ustawowo wolnym od pracy i świadczyć pracę w tym dniu można tylko w wyjątkowych, wskazanych w kodeksie pracy, sytuacjach.
Nieuzasadniona odmowa wykonania polecenia pracodawcy, dotyczącego pracy zgodnie z ustalonym harmonogramem lub pracy w nadgodzinach jest traktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych, za które pracownik może zostać ukarany jedną z kar porządkowych, a w szczególnych sytuacjach może nawet być podstawą do zwolnienia go z pracy.
(AS)
Zobacz: Prawo pracy 2013