Kwestie odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone reguluje kodeks pracy w art. 124-127. Zgodnie z art. 124 k.p. pracownik, któremu powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.
- Jak wnieść sprawę do sądu przeciw pracodawcy? Jako mienie przepis wskazuje: pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności (powierzane z reguły pracownikom działów finansowych), narzędzia i odzież i obuwie robocze (powierzane pracownikom w zakładach produkcyjnych) i inne składniki mienia ( towary). Nie jest więc to katalog zamknięty. W razie zaistnienia szkody w mieniu pracodawca musi jedynie wykazać, iż mienie zostało powierzone pracownikowi w sposób prawidłowy. W odniesieniu do ewentualnego sporu ustalenie tej kwestii ma najistotniejsze znaczenie, gdyż wadliwe powierzenie mienia uniemożliwia pociągnięcie pracownika do odpowiedzialności.
Przykładowo, jeżeli pracodawca powierza pracownikowi auto nakazując parkowanie tylko na parkingach strzeżonych, bez jego wyposażenia w autoalarm - to nie może być to uznane za zapewnienie warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Ponadto pracodawca obowiązany jest wykazać powstanie szkody w mieniu i określić jej wysokość.
Pracownik odpowiada za powierzone mienie tylko wtedy, gdy ma stałą pieczę i nadzór nad tym mieniem. Odpowiedzialność pracownika jest odpowiedzialnością na zasadzie winy, a co za tym idzie, ciężar dowodu został przerzucony na pracownika. Pracownik broniąc się od odpowiedzialności musi uprawdopodobnić w wysokim stopniu, że szkoda powstała na skutek zdarzeń od niego niezależnych. W szczególności może podnosić, że pracodawca nie zapewnił mu warunków do właściwej pieczy nad mieniem i jego przechowywania albo że inna osoba ponosi za tę szkodę odpowiedzialność. Co do zasady pracownik odpowiada za mienie powierzone w pełnej wysokości, bez względu na wysokość pobieranego wynagrodzenia. Zakres odszkodowania obejmuję nie tylko rzeczywiście poniesioną szkodę ale również utracone korzyści. Nie ma tutaj zastosowania art. 119 k.p. ograniczający wysokość odszkodowania do kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika.
Wysokość odszkodowania ustala się według cen detalicznych z daty ustalania odszkodowania. Zwykle do wyceny niezbędna jest pomoc biegłych w danej dziedzinie. Pracownik może również uznać w umowie dług w związku z zaistniałą szkodą. W razie powierzenia mienia łącznie kilku osobom odpowiedzialność pracowników jest wspólna. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta na piśmie przez pracowników z pracodawcą. Jednak w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części zaistniała z winy tylko niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody, zgodnie z art. 125 paragraf 2 k.p.
Możliwość złagodzenia rygoru pełnej odpowiedzialności zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z 10.10.1975 r., które wprowadza możliwość obniżenia wysokości odszkodowania w dwóch przypadkach: jeżeli sprawowanie nadzoru nad mieniem jest utrudnione i wyjątkowo gdy jest to uzasadnione z uwagi na zasady współżycia społecznego. Należy jednak zaznaczyć, iż powyższe złagodzenie odnosi się jedynie do pracowników zatrudnionych w magazynach i sklepach, odpowiadających określonym wymaganiom dot. wyposażenia technicznego, licznie zatrudnionych i organizacji pracy.
Małgorzata Stawicka, Kancelaria Prawna ARKANA