Umowa o pracę może być zawarta w trzech modelach: umowy o pracę na okres próbny, umowy na czas określony, a także na czas nieokreślony. Każda z nich pozwala pracownikowi na korzystanie z urlopu, czy innych praw pracowniczych (np. zasiłków, czy odpraw).
Umowa o pracę może być wypowiedzenia przez obie strony. Dziś przyjrzymy się bliżej możliwościom wypowiedzenia jej przez pracodawcę. Wypowiedzenie jest jednostronną decyzją. Żeby mogło skutecznie zadziałać, wystarczy, że zostanie pracownikowi dostarczone w taki sposób, by ten mógł się z nim zapoznać. Umowa o pracę może być rozwiązana za porozumieniem stron (gdy pracownik i pracodawca dochodzą wspólnie do wniosku, że lepiej będzie, jeśli rozwiążą umowę), a także bez wypowiedzenia i za wypowiedzeniem. Szczegółowo omówimy dwa ostatnie przypadki.
Kiedy pracownik może zostać zwolniony dyscyplinarnie?
Jeśli pracownik popełni wykroczenie związane z wykonywanymi obowiązkami pracowniczymi albo też po prostu złamie prawo, pracodawca ma prawo zwolnić go bez zachowania okresu wypowiedzenia, czyli wręczyć mu zwolnienie dyscyplinarne. Jest to sposób rozwiązania umowy stosowany bardzo rzadko, jednak jeśli już pracodawca jest do tego kroku zmuszony, to pracownik będzie miał nie lada kłopot. Informacja o zwolnieniu w trybie dyscyplinarnym jest umieszczona w świadectwie pracy.
Co zrobić, jeśli zwalnia mnie pracodawca?
Specyfika umów o pracę zakłada, że przy jej rozwiązywaniu należy zachować tzw. okres wypowiedzenia. Jest to czas, kiedy trwa jeszcze stosunek pracy i jest zaliczany do stażu pracy, ale zapowiada, że niedługo umowa zostanie rozwiązana.
W przypadku wypowiedzenia umowy na okres próbny albo na czas określony wystarczy przekazać dokument wypowiedzenia pracownikowi. Pracodawca nie musi uzasadniać swojej decyzji o wypowiedzeniu umowy. Chyba że pracownik zarzuci mu dyskryminację i złoży w tej sprawie pozew do sądu pracy. W takiej sytuacji przedsiębiorca będzie musiał przedstawić konkretne przyczyny zwolnienia pracownika. W przypadku dyskryminacji możemy tu mówić o nierównym traktowaniu ze względu na płeć, wiek, czy niepełnosprawność, a także religię, wyznanie, rasę, narodowość, czy przekonania polityczne albo orientację seksualną. Zawsze musi jednak zachować okres wypowiedzenia.
Pracodawca wypowiada umowę na czas nieokreślony
Jeśli pracodawca chce rozwiązać umowę na czas nieokreślony, musi to skonsultować ze związkami zawodowymi, które działają w przedsiębiorstwie. Po stronie związku leży złożenie ewentualnych wątpliwości dotyczących zwolnienia. Ma na to 5 dni.
W przypadku chęci rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę musi on zawsze uzasadnić taką decyzję. Ważne jest, że przyczyna wypowiedzenia musi być jasno określona. W sytuacji, gdy przedsiębiorca nie dochowa staranności w określaniu przyczyny, może to być uznane za niedochowanie obowiązków pracowniczych. Jeśli pracownik otrzyma takie wypowiedzenie, to nie musi go podpisywać, żeby nabrało mocy. Ważne, by zostało dostarczone w taki sposób, by mógł się z nim zapoznać.
Przy takim wypowiedzeniu ważne jest zachowanie okresu wypowiedzenia. Jego długość zależy od stażu pracy u pracodawcy, który składa wypowiedzenie. I tak:
- 2 tygodnie wypowiedzenia – dla umów poniżej 6 miesięcy;
- 1 miesiąc – dla umów trwających od pół roku do 3 lat;
- 3 miesiące – przy zatrudnieniu powyżej 3 lat.
Skrócenie czasu wypowiedzenia możliwe jest jedynie, gdy firma ogłosiła upadłość albo jest postawiona w stan likwidacji. Wtedy okres wypowiedzenia może wynosić nie mniej niż miesiąc. W takiej sytuacji pracownik może żądać rekompensaty za pozostałe części wypowiedzenia, które nie zostały wykorzystane. Mogą być rozliczone w formie odszkodowania.