Książeczka sanitarno-epidemiologiczna, zwana potocznie sanepidowską, to dokument potwierdzający brak obecności pałeczek niektórych bakterii w organizmie, który obecnie został zastąpiony przez orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Wyrobienie jej służy zapobieganiu występowania epidemii, a dotyczy osób zatrudnionych w szpitalach, a także osób pracujących przy produkcji i dystrybucji żywności.
Książeczka sanepidowska a orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych
Na mocy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi dawna książeczka sanepidowska została zastąpiona przez orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Obowiązkowe badania sanitarno-epidemiologiczne oraz ich wyniki są odnotowywane w karcie badań do celów sanitarno-epidemiologicznych, a lekarz medycyny pracy wydaje odpowiednie orzeczenie lekarskie (którego treść wpisuje też do karty badań) i przekazuje je osobie badanej oraz pracodawcy. Oznacza to, że dawniej popularna książeczka sanepidu nie jest uznawanym przez obowiązujące przepisy dokumentem medycznym, a jedynym prawnie wiążącym dokumentem pozostaje wspomniane orzeczenie lekarskie.
Orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych stwierdza zdolność osoby badanej do wykonywania prac, z którymi wiąże się zagrożenie przeniesienia choroby zakaźnej lub zakażenia na inne osoby, lub stwierdza czasowe bądź trwałe przeciwwskazania do wykonywania takiej pracy.
Kto potrzebuje orzeczenia do celów sanitarno-epidemiologicznych?
Orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych to dokument, który wymagany jest w różnych miejscach pracy. Chodzi przede wszystkim o stanowiska związane z żywnością. Orzeczenie powinny posiadać zatem osoby ubiegające się o pracę w zakładach produkcyjnych, a także miejscach sprzedaży artykułów spożywczych, czyli piekarniach, sklepach mięsnych oraz warzywnych. Poza tym orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych to wymóg w pracy kucharza, pomocy kuchennej, kelnera i barmana.
Kolejnym miejscem zatrudnienia, które wymagać będzie od potencjalnego pracownika odpowiedniego orzeczenia lekarskiego, jest szpital. Chodzi zarówno o kadrę lekarską, pielęgniarki, położne i salowe, jak i osoby zajmujące się dystrybucją posiłków. Wymóg dotyczy również studentów kierunków medycznych: przyszłych lekarzy czy fizjoterapeutów, zwłaszcza gdy rozpoczynają praktyki zawodowe w placówkach służby zdrowia.
Orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych powinni posiadać także ci, którzy pracują z dziećmi poniżej 6. roku życia, osoby zatrudnione przy produkcji leków zażywanych doustnie oraz przy uzdatnianiu i dystrybucji wody pitnej. Zdarza się, że orzeczenie wydane przez lekarza medycyny pracy wymagane jest również do pracy w miejscach, gdzie przebywa bardzo duża liczba ludzi.
Jeśli konieczność przeprowadzenia badań sanitarno-epidemiologicznych w danym miejscu pracy nie jest oczywiste, pracodawca powinien przedstawić taki wymóg w ogłoszeniu.
Badania sanitarno-epidemiologiczne – gdzie i jak wykonać?
Gdy już wiemy, że na stanowisku, o które się ubiegamy, potrzebne będzie orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych, warto wykonać odpowiednie badania jeszcze w toku rekrutacji. Cały proces badań i ich wydawanie może trwać bowiem nawet 3 tygodnie.
Orzeczenie wydaje upoważniony do tego lekarz medycyny pracy. W celu uzyskania dokumentu należy udać się do znajdującej się najbliżej miejsca zamieszkania Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Odpowiednie badanie odbędzie się na podstawie formularza zleceniowego, który uzyskać można na miejscu w formie papierowej lub pobrać na stronie internetowej właściwej danemu oddziałowi sanepidu. Następny krok to pozyskanie materiału kałowego do analizy i pozostawienie go w tej samej stacji. Wyniki powinny być gotowe do odbioru po upływie kilku dni roboczych.
Badania sanitarno-epidemiologiczne – przebieg procedury
Pierwszym krokiem do uzyskania orzeczenia lekarskiego do celów sanitarno-epidemiologicznych jest przygotowywanie próbek kału przez kolejne 3 dni lub według innych wytycznych pracowników sanepidu. Próbki uzyskane w kolejnych dniach należy przechowywać w chłodnym miejscu w specjalnych pojemnikach – odpowiednia temperatura to taka, jaka panuje w lodówce. Trzeciego dnia, po uzyskaniu ostatniej próbki, wszystkie pojemniki należy przynieść do punktu badań. Wszelkie testy mają wykluczyć obecność w organizmie pałeczek durów rzekomych A, B i C oraz duru brzusznego, bakterii Salmonella i Shigella, a także prątków gruźlicy.
Po odniesieniu materiału do oddziału Państwowej Inspekcji Sanitarnej, a następnie odebraniu analiz, należy udać się do lekarza medycyny pracy. Po interpretacji wyników i przeprowadzeniu wywiadu może on zlecić wykonanie dodatkowych badań, na przykład krwi (OB, glukoza), moczu czy RTG klatki piersiowej. Na koniec lekarz wyda nam orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych.
Ile kosztuje wykonanie badań sanitarno-epidemiologicznych?
Wykonanie badań wiąże się z pewnymi kosztami. Co prawda powinien pokryć je pracodawca, ale w praktyce nie zawsze tak się dzieje. Dlatego osoba chcąca uzyskać od sanepidu orzeczenie lekarskie powinna przygotować się na ewentualne pokrycie kosztów badań na nosicielstwo i dodatkowych badań lekarskich (np. RTG), które mogą wynieść ok. 100-150 zł.