Czy zeznania świadków mogą stanowić dowód na świadczenie pracy w szczególnych warunkach? Co zrobić w przypadku, gdy ZUS takie zeznania kwestionuje? Przypadek dotyczy kierowcy ciężarowego powyżej 3,5 tony, który świadectwa pracy posiada, ale nie ma zaświadczenia o szczególnych warunkach, te zaświadczenia właśnie stanowią zeznania świadków. Zgodnie z §2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy stwierdza zakład pracy - na podstawie posiadanej dokumentacji - na świadectwie pracy pracownika. Okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach muszą być dokładnie wskazane w świadectwie pracy. Pracodawca w
świadectwie pracy powinien podać okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jej rodzaj i stanowisko pracy, oraz powinien wskazać szczegółowo odpowiednie rozporządzenie, wykaz i pozycję danego typu pracy. Nazwa stanowiska pracy w szczególnych warunkach, na jakim był zatrudniony pracownik wskazana na świadectwie pracy musi odpowiadać nazwie wymienionej w wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Nazwa ta musi być identyczna, nie może być podobna czy niepełna. Pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w wykazie prac A nabywa prawo do emerytury jeżeli spełnia łącznie warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet, 60 dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach oraz udowodni okres składkowy. Kierowca pojazdu ciężarowego powyżej 3,5 tony figuruje w wykazie A w Dziale VIII prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.
Postępowanie w sprawie o przyznanie świadczeń uregulowane jest Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Postępowanie zostaje wszczęte na wniosek uprawnionego (chyba że przepisy przewidują wszczęcie postępowania z urzędu). Zainteresowany powinien złożyć wniosek na piśmie lub do protokołu w organie rentowym, obecne przepisy przewidują również możliwość zgłoszenia wniosku drogą elektroniczną, za pośrednictwem Elektronicznego Urzędu Podawczego.
Podkreślić należy, iż w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym - na podstawie §21 ust. 4 rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. - jedynym dopuszczalnym środkiem dowodowym potwierdzającym zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest zaświadczenie wydane przez pracodawcę ubezpieczonego, a więc dowód z dokumentu. ( fakt ten potwierdza wyrok Sądu Apleacyjnego w Gdańsku z dnia 15.02.2012 roku sygn. akt IIIAUa 1172/2011). Dopuszczalnym środkiem dowodowym są również kopie dokumentów, które potwierdzają okresy pracy w szczególnych warunkach, sporządzone przez archiwa na podstawie posiadanej przez nie pracowniczej dokumentacji osobowej (dotyczy urzędów państwowych). Podkreślić należy, iż na potwierdzenie okresów pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu przed organem rentowym w żadnym przypadku nie można przedłożyć zeznań świadków. Nawet jeżeli zeznania świadków miałyby potwierdzić z dużym prawdopodobieństwem okresy pracy w szczególnych warunkach danego pracownika, to i tak
organ nie dopuści takiego dowodu w ramach prowadzonego postępowania.
Dopiero w sytuacji, w której organ wyda decyzję odmowną i nie zaliczy okresu zatrudnienia jako okresu pracy w szczególnych warunkach, zainteresowany ma prawo odwołać się od decyzji do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania - w terminie miesiąca od doręczenia mu decyzji organu. Ubezpieczony powinien wnieść powództwo o ustalenie, czy praca świadczona w danych okresach czasu była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach. Dopiero w postępowaniu przed sądem ubezpieczony może wykazywać okresy zatrudnienia wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego czyli przede wszystkim: przesłuchaniem strony, zeznaniami świadków, wszelkimi dokumentami prywatnymi, kadrowo-płacowymi. Powyższe potwierdza i dopuszcza Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27.05.1985 r. (sygn.akt III UZP 5/85). Powołani świadkowie powinni zaświadczyć, jaką pracę świadczył ubezpieczony,w jakich warunkach, w jakim wymiarze czasu, czy w trakcie jej wykonywania osoba ta podlegała
ubezpieczeniu. Zazwyczaj najkorzystniej jest powołać na świadka współpracownika z danego okresu świadczenia pracy, który będzie posiadał wiedzę w tym zakresie. Jeżeli sąd w wyroku stwierdzi, iż praca rzeczywiście była wykonywana w szczególnych warunkach - organ zaliczy ten okres jako pracę w szczególnych warunkach.
Małgorzata Stawicka
Kancelaria Prawna ARKANA