Pracuję w sklepie i nie miałam urlopu od 3 lat. Początkowo pracowałam na umowę zlecenia, a od 2 lat mam stałą umowę na czas nieokreślony. Jestem jedynym pracownikiem, szef czasem przyjmuje kogoś ,,na czarno" do pomocy. Nie chce dać mi urlopu, bo mówi, że jestem jedynym pracownikiem. Ja się na to zgadzam, ale chciałbym poprosić go o dodatkowe wynagrodzenie za niewykorzystany urlop. Czy mam do tego prawo? W rozmowie z szefem mogę się powołać na jakiś paragraf? Agnieszka Hervy, Kancelaria Prawna ARKANA
Urlop wypoczynkowy jest coroczną, odpłatną przerwą od świadczenia pracy udzielaną pracownikowi przez pracodawcę w celu regeneracji zarówno fizycznych jak i psychicznych sił do wykonywania pracy. Pracownicze prawo do urlopu wypoczynkowego zapewniają nie tylko przepisy kodeksu pracy, ale również gwarantuje je Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 66 ust. 2, co wskazuje na wysoką rangę tego uprawnienia.
Zakaz zrzeczenia się prawa do urlopu - art. 152 § 2 kodeksu pracy
Trzeba zaznaczyć, że skorzystanie z przysługującego pracownikowi w danym roku kalendarzowym urlopu wypoczynkowego ,,w naturze" jest niejako jego obowiązkiem. Przepisy zakazują bowiem pracownikowi rezygnacji z urlopu wypoczynkowego w jakiejkolwiek formie. Oznacza to, że nawiązywane umowy, składane oświadczenia czy inne czynności prawne, które miałyby na celu zrzeczenie się prawa do urlopu, będą uznane za nieważne. Nie ma przy tym znaczenia, czy pracownik całkowicie dobrowolnie zgodzi się na rezygnację z urlopu, czy też jest do tego zmuszony przez pracodawcę.
Z uwagi na powyższe, rezygnacja z przysługującego Panu urlopu wypoczynkowego jest niezgodna z prawem, niezależnie od tego czy otrzymałby Pan z tego tytułu dodatkowe wynagrodzenie czy też nie.
Co robić gdy pracodawca nie chce udzielić urlopu?
Warto wyjaśnić pracodawcy, iż taka sytuacja jest niezgodna z obowiązującym prawem i naraża pracodawcę na poniesienie odpowiedzialności. To, że w trakcie Pańskiej nieobecności w pracy nie ma nikogo, kto mógłby Pana zastąpić, w żadnym wypadku nie usprawiedliwia faktu, iż nie może Pan skorzystać z przysługującego prawa do wypoczynku. W takiej sytuacji pracodawca powinien na czas trwania Pańskiego urlopu zatrudnić pracownika na zastępstwo. W przypadku jednak gdy rozmowy z pracodawcą nie przyniosą zamierzonego skutku, może Pan domagać się przed sądem pracy nakazania pracodawcy udzielenia urlopu w naturze (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1997 r., I PKN 112/97).
Urlop wypoczynkowy przy umowie o pracę i umowach cywilnoprawnych
Powyżej omawiane prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego odnosi się do osób pozostających w stosunku pracy, tj. zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru czy też spółdzielczej umowy o pracę. Przepisy kodeksu pracy nie znajdują jednak zastosowania w stosunku do osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umowy zlecenia. W przypadku tego typu umów, prawo do urlopu wypoczynkowego uzależnione jest od treści łączącego strony kontraktu. Chcąc korzystać z uprawnień urlopowych musimy więc wynegocjować odpowiednie zapisy w umowie.
Kiedy zamiast urlopu dostaniemy ekwiwalent pieniężny?
Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z Wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2006 roku (I PK 124/2006), ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy przysługuje tylko wtedy, gdy wykorzystanie urlopu w naturze nie jest możliwe. Niemożliwość taka zachodzi, gdy pracownikowi pozostały jeszcze do wykorzystania dni urlopowe a stosunek pracy uległ już zakończeniu. Oznacza to, że w innym przypadku pracownik nie może ,,wymienić" przysługujących mu dni wolnych na ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, np. wówczas, gdy uzna, że nie chce korzystać ze swojego urlopu wypoczynkowego pomimo istniejącej ku temu możliwości.