Niedawną wypowiedź szwedzkiego premiera Fredrika Reinfeldta - o tym, że Szwedzi będą musieli pracować do 75. roku życia - spora część społeczeństwa przyjęła ze zrozumieniem. Szwedzi lubią pracować, nawet w wieku emerytalnym, a państwo im w tym pomaga.
- Portugalia: aktywizacja zawodowa osób po pięćdziesiątce Według danych szwedzkiego Urzędu Statystycznego SCB w ciągu ostatnich 10 lat liczba osób pracujących w wieku 65-74 lat wzrosła z 9 do 12 procent, a odsetek osób zatrudnionych w wieku 65-66 lat wzrósł w tym czasie trzykrotnie. Ze statystyk związku zawodowego Seko wynika zaś, że w 2003 roku nie było w Szwecji ani jednego operatora koparki mającego więcej niż 65 lat, a teraz jest ich 100. W rzeczywistości może być ich nawet więcej, gdyż nie wszyscy są zrzeszeni.
Szwedzki rząd prowadzi aktywną politykę mającą zwiększyć liczbę osób zatrudnionych, chcąc z ich podatków finansować opiekę nad starzejącym się społeczeństwem.
Przeprowadzona w 2003 roku reforma emerytalna umożliwia łączenie pobierania świadczenia z pracą w dowolnej proporcji lub czasowe zawieszenie emerytury na okres pracy. Obowiązuje zasada, że każdy dochód ma wpływ na wysokość emerytury, a człowiek sam może zdecydować, kiedy przejdzie na emeryturę. Zlikwidowano wiek emerytalny, który dla kobiet i mężczyzn wynosił 65 lat. Jeśli spełnia się wymogi dotyczące stażu pracy, można jednak zostać emerytem już w wieku 61 lat i otrzymywać niewielkie świadczenie. To zachęca jednak do dalszej pracy.
W kalkulacji pomaga Urząd Emerytalny, który co roku na wiosnę przysyła każdemu pomarańczową kopertę z prognozą wysokości emerytury. Można zobaczyć, ile otrzyma się pieniędzy w wieku 61, 65, 68 lub 70 lat. Takie wstępne wyliczenia otrzymują nawet mniej jeszcze zainteresowani 20- czy 30-latkowie.
Od 65. roku życia przysługuje Szwedom minimalna emerytura gwarantowana przez państwo. To świadczenie należy się osobom, które mieszkają w Szwecji i z różnych przyczyn nie mają stażu pracy lub uzyskana na jego podstawie emerytura jest bardzo niska. Prawo pozwala Szwedom na pracę do 67. roku życia, po tym okresie można jednak pracować dłużej.
Aby zachęcić pracodawców do zatrudniania osób po 55. roku życia, które przez dłuższy czas nie znalazły pracy, w 2007 roku wprowadzono przepis zwalniający firmy z płacenia połowy składek za pracowników w tym wieku przez okres dwukrotnie dłuższy niż byli oni bezrobotni, ale maksymalnie przez 10 lat.
Od 2008 roku pracującym seniorom pozwolono zachować większą część dodatku na mieszkanie, przysługującego gorzej sytuowanym emerytom powyżej 65. roku życia. Wcześniej dochód automatycznie pozbawiał ich zasiłku, czyniąc pracę nieopłacalną.
Szwedzki rząd w ostatnich latach dwukrotnie obniżył podatek dla osób pracujących, dodatkowo pozwalając zarobić więcej osobom powyżej 65. roku życia. Nie zmniejszono natomiast wysokości potrąceń od świadczeń emerytalnych, czego domagały się organizacje emerytów.
Reinfeldt, ogłaszając konieczność pracy nawet do 75. roku życia, poinformował o planach zmiany systemu pomocy socjalnej dla studentów. Chodzi o umożliwienie Szwedom edukacji po ukończeniu 50 lat, a co za tym idzie zmiany zawodu. Dziś w Szwecji po ukończeniu 45. roku życia trudniej jest otrzymać atrakcyjny państwowy kredyt na studia, a po ukończeniu 54. roku życia nie ma już takiej możliwości.
Szwedzki bezpłatny system szkolnictwa dla dorosłych już teraz może być wzorem do naśladowania dla innych krajów.
Wiosną 2013 roku powołana przez rząd Komisja Przyszłości, złożona z premiera, trzech ministrów oraz 10 niezależnych ekspertów, ma przedstawić raport dotyczący wyzwań demograficznych i cywilizacyjnych. Dokument ma pokazać m.in., w jaki sposób szwedzkie państwo powinno radzić sobie z problemem starzejącego się społeczeństwa, w tym o ile Szwedzi będą musieli w przyszłości dłużej pracować.
Wielu Szwedów nie czeka na decyzje rządu i sami organizują sobie pracę. Coraz popularniejsze są firmy, działające na zasadzie pośrednictwa, oferujące zadania wykonywane przez seniorów. Emeryci zobowiązują się do opieki na dziećmi lub wykonują prace ogrodnicze wyłącznie w dogodnym dla siebie czasie.
Nie wszyscy oczywiście są w stanie pogodzić się z koniecznością pracy w późnym wieku lub jej zmiany. Silne związki zawodowe mają wpływ na treść branżowych umów zbiorowych, w których niejednokrotnie zawarte są przywileje emerytalne.
Ze Sztokholmu Daniel Zyśk