Jaka praca, taka płaca - powiedzenie znane niemal każdemu, nie każdy jednak wie, że znajduje ono potwierdzenie w przepisach prawnych. I o ile nieznajomość powiedzeń nikomu nie zaszkodziło, nieznajomość prawa już tak. O tym, kiedy nasze wynagrodzenie może zostać obniżone, mówi Barek Bednarczyk, prawnik.
- Gdzie podczas wakacji można zarobić najwięcej?
- Komu emigracja już się nie opłaca?
- Co grozi pracownikowi za naruszenie tajemnicy firmy? Wypłata wynagrodzenia jest podstawowym elementem stosunku pracy łączącego pracownika z pracodawcą, ciążącym oczywiście po stronie tego ostatniego. Obok wynagrodzenia zasadniczego, mogą nam przysługiwać - określone w prawie pracy oraz wynikające z łączącego strony stosunku pracy - dodatki do wynagrodzenia. Może się jednak zdarzyć, że nasze wynagrodzenie zostanie obniżone. Taką sytuację dopuszczają przepisy Kodeksu Pracy.
Przede wszystkim należy pamiętać, iż regułą jest, że pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę wykonaną. Innymi słowy, otrzymamy pensję za czas, w którym faktycznie pracowaliśmy na rzecz pracodawcy. Korzystniejszą regulację, tj. zasadę, że otrzymamy wynagrodzenie również w czasie niewykonywania, mogą wprowadzać m.in. regulamin pracy, regulamin wynagradzania, układ zbiorowy pracy, ale również umowa o pracę.
Zgodnie z przepisami prawa pracy, mamy obowiązek wykonywania pracy w sposób sumienny i staranny. Naruszenie tego obowiązku może wywołać określone skutki prawne. Przyjrzyjmy się sytuacjom, w których zgodnie z Kodeksem pracy nie otrzymamy wynagrodzenia.
Jedną z takich sytuacji jest wadliwe wykonanie produktu lub usługi spowodowane naszą winą.
Przykład:
Józef R. wykonywał pracę na linii produkcyjnej breloczków do kluczyków samochodowych. W poniedziałek stawił się do pracy w stanie po spożyciu alkoholu, co nie zostało od razu wykryte przez kierownika zmiany. Jak się okazało po zakończeniu zmiany, partia 40proc. breloczków została wykonana całkowicie wadliwie - część ozdobna przyklejona była odwrotnie, w związku z czym napis na breloczku odczytać można było przy pomocy lusterka. Pracodawca nikomu by ich więc nie sprzedał. Gdy w fabryce okazało się, że to wina Józefa R., do czego się przyznał następnego dnia, pracodawca postanowił obciąć mu wynagrodzenie o 40 proc. dziennego wynagrodzenia, gdyż za wadliwie wykonaną pracę wynagrodzenie pracownikowi nie przysługuje.
Jeżeli z własnej winy przyczynimy się do obniżenia jakości produktu lub usługi, nasze wynagrodzenie ulega odpowiedniemu pomniejszeniu.
Józef R., jako pracownik na linii produkcyjnej breloczków do kluczy, nie dopilnował należycie procesu galwanizacji, co wchodziło w zakres jego obowiązków, wobec czego 5 proc. wyprodukowanego przez niego tego dnia towaru nie została pokryta równomiernie niklowaną powłoką, w wyniku czego pracodawca musiał sprzedać wybrakowany towar za 50 proc. ceny. Wina pracownika nie budziła wątpliwości, do czego się również przyznał, dlatego pracodawca postanowił potrącić wynagrodzenie Józefa R.. o 2,5 proc. dziennego wynagrodzenia.
Pracodawca może skorzystać z powyższych uprawnień, jeżeli udowodni nam winę w obniżeniu jakości lub wadliwym wykonaniu pracy.
Nasza sytuacja może jednak ulec poprawie, jeśli usuniemy wadliwość produktu lub usługi - wówczas przysługuje nam wynagrodzenie odpowiednie do jakości tego produktu lub usługi. Musimy jednak pamiętać, że za czas przeznaczony na usunięcie wady wynagrodzenie nam się nie należy.
Przykład:
Józef R.. zdołał naprawić 25 proc. z całkowicie wadliwie wykonanych 40 proc. breloczków po godzinach swojej zmiany, na co kierownik wcześniej wyraził zgodę, a zajęło mu to 3 h. Za te dodatkowe 3 godziny pracy Józefowi R. nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie, jednakże pracodawca zamiast obniżyć mu wynagrodzenie przysługujące za poniedziałek o 40 proc., obniżył o 30 proc., gdyż tyle właśnie wynosiła ilość wadliwie wykonanego przez niego towaru.
Kiedy przepisy nie działają?
W razie wdrożenia akordowego systemu wynagradzania pracowników, tj. takiego, w którym wysokość wynagrodzenia uzależniona jest od wydajności, efektów pracy pracownika (wprowadzenie norm pracy), przepisy dotyczące obniżania wynagrodzenia za wadliwie wykonaną pracę tracą na znaczeniu. Taki system może zostać wprowadzony wówczas, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy, a więc w przypadku, gdy efekty można zmierzyć lub jednolicie ocenić. Przykładem może być właśnie produkcja towarów na linii produkcyjnej, składanie długopisów, adresowanie kopert. Nie można ich natomiast stosować przy pracach niedających się wymierzyć lub których efekt wymaga zindywidualizowanej oceny, na przykład wykonywanie zawodu lekarza, nauczyciela, ale też praca dozorcy, pracownika ochrony.
Bez względu na to, czy nie zostanie nam wypłacona całość, czy też część wynagrodzenia, pracodawca może - jeśli w sposób zawiniony nie wykonaliśmy lub wykonaliśmy nienależycie pracę - rościć sobie prawo do naprawienie wyrządzonej szkody. Może to znacznie przewyższyć kwotę ,,potrąconego" na powyższych zasadach wynagrodzenia.
Marek Bednarczyk
aplikant radcowski
Kancelaria BGST Radcowie Prawni
Borek, Gajda, Tołwiński Sp. p.