W ostatnich latach coraz większą popularność zyskuje mediacja sądowa. Jak pokazują statystyki – to skuteczny sposób na ugodowe zakończenie procesu: na 347 spraw eksperymentalnie wspomaganych przez mediatora w latach 1999-2003, aż 228 zakończyło się podpisaniem ugody. Czy warto zostać mediatorem? Jakie są wymagania, by rozpocząć pracę w tym zawodzie? Oto najważniejsze informacje.
Mediator – czym się zajmuje?
Mediacja jest dobrowolnym, poufnym procesem, którego celem jest ugodowe rozwiązanie sporu. Ten sposób jest chętnie wybierany w Europie od wielu lat. Pośrednikiem i osobą towarzyszącą stronom konfliktu w trakcie rozmów prowadzących do osiągnięcia porozumienia jest mediator.
Zadaniem mediatora jest wsparcie dla stron sporu w dojściu do ugody poza salą sądową. Mediator korzysta przy tym ze swojej wiedzy merytorycznej oraz określonych prawnie procedur. Jest to osoba wskazywana przez sąd – najpóźniej do czasu pierwszej rozprawy. Warto przy tym podkreślić, że strony sprawy sądowej mogą odrzucić wybór i wskazać inną osobę – także już w trakcie trwania rozprawy.
Mediator – w jakich sprawach korzysta się z jego pomocy?
Mediacja jest narzędziem wykorzystywanym przez sądy w sprawach z wielu obszarach prawa. Mowa tu m.in. o sprawach: cywilnych, karnych, gospodarczych, jak również handlowych, rodzinnych, związanych z nieletnimi, a także tych związanych z konfliktami między pracownikami i pracodawcami. Jednym słowem: mediator przydaje się wszędzie tam, gdzie możliwe jest wypracowanie porozumienia bez udziału sądu.
Podkreślić przy tym jednak warto, że sąd w przypadku spraw karnych i procesów nieletnich traktuje wynik mediacji jako wskazówkę przy orzekaniu – nie jest zobowiązany do przyjęcia ustalonych warunków ugody.
Jakie są zadania mediatora?
Praca mediatora polega przede wszystkim na kontaktach ze stronami spraw. Do jego obowiązków należy m.in.:
- skontaktowanie się ze stronami w sprawie, wyjaśnienie im zasad i celów mediacji i uzyskanie zgody na ich rozpoczęcie,
- poznanie racji obu stron i zdiagnozowanie przyczyn konfliktu, a następnie – wypracowanie odpowiedniej strategii procesu mediacji,
- stwarzanie warunków do wymiany poglądów między stronami i wsparcie w dotarciu do istoty konfliktu, a następnie jego rozwiązanie,
- wsparcie przy stworzeniu treści ugody – tak, by zadowalała obie strony,
- sporządzenie protokołu z mediacji i przekazanie go sądowi.
Mediacja może być prowadzona zarówno metodą bezpośrednią – gdy w wyznaczonym miejscu spotykają się razem obie strony konfliktu oraz pośrednią – kiedy mediator osobno rozmawia z każdą stroną, pełniąc rolę pośrednika między nimi.
W swojej pracy mediator powinien przestrzegać Kodeksu Etyki Mediatora i kierować się zasadą „po pierwsze nie szkodzić”.
Jakie cechy na dobry mediator?
Mediator, zgodnie z Kodeksem Etyki Mediatora, to osoba: bezstronna, neutralna, podejmująca się mediacji dobrowolnie i podchodząca z szacunkiem do obu stron konfliktu. Istotna jest także uczciwość, obiektywizm, jak również opanowanie. Konflikty bowiem mogą budzić emocje stron w sprawie sądowej, a zadaniem mediatora jest je tonować. Istotna jest także elastyczność, umiejętność dobrej organizacji pracy oraz zdolność aktywnego słuchania.
Mediator – wymagania formalne
Mediator to zawód, który związany jest z wymiarem sprawiedliwości. W zależności od typu mediacji, wymagania są różne. Warunki do podjęcia pracy w zawodzie są zasadniczo uregulowane przez Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 2003 roku. Zgodnie z nim, mediatorem może zostać osoba, która:
- ukończyła 18 (w sprawach cywilnych) lub 26.(w pozostałych sprawach) rok życia,
- posiada obywatelstwo polskie oraz pełnię praw cywilnych,
- biegle posługuje się językiem polskim,
- nie była karana za przestępstwo umyślne,
- posiada odpowiednią wiedzę i umiejętności pozwalające dobrze wykonywać zadania związane z mediacją.
W przypadku mediacji innych niż cywilne, wymagane jest ukończenie minimum 40 – godzinnego szkolenia z zakresu mediacji. W zawodzie preferowane są osoby z wykształceniem wyższym kierunkowym – m.in. absolwenci psychologii, socjologii, pedagogiki, resocjalizacji oraz kierunków pokrewnych. Możliwe jest również ukończenie studiów wyższych na kierunku mediacja – także podyplomowych. Naukę oferują liczne uczelnie państwowe oraz prywatne na terenie całego kraju.
Wymagane jest również odpowiednie doświadczenie praktyczne, oraz wpis na listę osób uprawnionych do przeprowadzenia postępowań mediacyjnych w Sądzie Okręgowym.
Mediator – ile można zarobić?
Zawód mediatora można zaliczyć do grona tzw. zawodów wolnych. Zazwyczaj nie można w nim oczekiwać konkretnego, z góry ustalonego wynagrodzenia, a wiele osób mediacje traktuje jako zajęcie dodatkowe – np. do pracy prawnika czy psychologa. Mediatorzy mogą podejmować współpracę zarówno z sądami, jak i z: bankami, firmami ubezpieczeniowymi, a nawet zakładać własne firmy konsultingowe.
Jeśli chodzi o konkretne zarobki, z uwagi na charakter pracy trudno je wskazać. Mediacja może być rozliczana zarówno godzinowo, jak i ryczałtowo – albo za „dniówkę”, albo z określoną stawką za pierwsze trzy godziny i inną za kolejne (ryczałtowo – godzinowa forma rozliczenia). Przykładowo, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 2005 roku, w sprawach o prawo majątkowe oraz tych, gdzie nie jest konieczne określenie wartości sporu, pierwsze posiedzenie wynagradzane jest kwotą 60 zł, każde następne 25 zł. Podkreślić przy tym trzeba, że koszty mediacji pokrywają strony sprawy.
Plusy i minusy zawodu
- Poczucie „misji społecznej”
- Możliwość elastycznej organizacji godzin pracy
- Praca z ludźmi
- Zawód poważany społecznie
- Relatywnie niskie stawki ryczałtowe za mediacje
- Niepewność wynagrodzenia.